Czy chore żyły powinno się usuwać przed ciążą?
Ciąża to czas ogromnych zmian w organizmie kobiety. Serce pompuje więcej krwi, rośnie jej objętość, a powiększająca się macica stopniowo uciska duże naczynia żylne w jamie brzusznej i miednicy. Dochodzi również do znacznych zmian hormonalnych i zmniejszenia aktywności. Wszystko to sprzyja powstawaniu żylaków i niewydolności żylnej kończyn dolnych. Choć problem ten bywa bagatelizowany i traktowany wyłącznie jako defekt estetyczny, coraz więcej badań wskazuje, że jego konsekwencje mogą sięgać znacznie głębiej aż do samego łożyska, czyli kluczowego narządu dla rozwoju dziecka.
Czym jest niewydolność żylna w ciąży?
Niewydolność żylna oznacza zaburzenie odpływu krwi z kończyn dolnych w wyniku uszkodzenia zastawek żylnych . W ciąży sprzyjają jej różne mechanizmy:
- zwiększona objętość krwi i ciśnienia żylnego,
- działanie hormonów, zwłaszcza progesteronu, który rozluźnia ścianę naczyń i osłabia zastawki,
- mechaniczny ucisk macicy na żyłę główną dolną i żyły biodrowe,
- czynniki genetyczne
- zmniejszenie aktywności
Szacuje się, że nawet co trzecia kobieta doświadcza objawów niewydolności żylnej już w pierwszej ciąży, a ryzyko rośnie wraz z wiekiem i kolejnymi porodami.
Łożysko w aspekcie niewydolności żylnej
Łożysko odpowiada za wymianę tlenu i substancji odżywczych między matką a dzieckiem. Jego podstawową jednostką są kosmki, które zanurzone w krwi matki działają jak filtr i przekaźnik. Każde zaburzenie w ich strukturze może oznaczać gorszą wydolność całego narządu. Patologia łożyska może wpływać na rozwój płodu.
Hiszpańskie zespoły badawcze kierowane przez Ortegi i Buján przeanalizowały łożyska kobiet z niewydolnością żylną i porównały je z łożyskami zdrowych ciężarnych. Wyniki były jednoznaczne i otworzyły nowe pole do dyskusji.
1. Zmiany strukturalne
W łożyskach pacjentek z niewydolnością żylną stwierdzono:
- większą liczbę kosmków i tzw. guzków syncytialnych,
- częstsze mostki międzykosmkowe,
- cechy remodelingu typowe dla przewlekłego niedotlenienia.
Obraz przypominał łożyska obserwowane w stanie przedrzucawkowym, gdzie hipoksja odgrywa centralną rolę.
2. Stres oksydacyjny
W tkankach łożyskowych dochodziło do wzmożonej produkcji wolnych rodników (ROS), które uszkadzają DNA, białka i lipidy. Wykazano:
- wzrost ekspresji enzymów odpowiedzialnych za generowanie ROS,
- wyższe stężenie markerów stresu oksydacyjnego we krwi i w łożysku,
- aktywację mechanizmów naprawczych.
Co ważne, podwyższone wskaźniki stresu oksydacyjnego utrzymywały się także po porodzie.
3. Apoptoza – przyspieszona śmierć komórek
W łożyskach kobiet z niewydolnością żylną wykryto nasiloną ekspresję białek proapoptotycznych (Bax, kaspaza-3 i -9). Oznacza to, że komórki kosmków obumierały szybciej, co mogło osłabiać ich funkcję transportową.
4. Szlaki hipoksji
Badania genetyczne ujawniły podwyższoną ekspresję czynnika HIF-1α – białka uruchamianego w warunkach niedotlenienia. To bezpośredni dowód na to, że łożyska w niewydolności żylnej funkcjonują w środowisku przewlekłej hipoksji.
Jak można interpretować badania ?
Oczywiście nie wszystkie kobiety z żylakami w ciąży doświadczają powikłań. Jednak stan łożyska w przebadanym materiale pokazuje wyraźne ślady stresu oksydacyjnego i niedotlenienia, co potencjalnie może zaburzać ich wydolność. Trzeba podkreślić, że badania wciąż trwają, a wpływ na zdrowie dzieci w dłuższej perspektywie nie jest jeszcze w pełni poznany.
Dla przyszłych mam oznacza to że żylaki i objawy niewydolności żylnej nie powinny być lekceważone. Regularne wizyty u lekarza, stosowanie wyrobów uciskowych, odpowiednia aktywność fizyczna, suplementacja i zdrowy styl życia mogą ograniczać ryzyko powikłań. Musimy zrozumieć że choroby żylne to nie tylko „pajączki” czy defekt kosmetyczny, lecz problem naczyniowy wpływający na funkcjonowanie narządów wewnętrznych.
Do niedawna jednym z najtrudniejszych dylematów klinicznych była decyzja, czy zabieg embolizacji żył miednicy mniejszej wykonywać jeszcze przed planowaną ciążą, czy dopiero po jej zakończeniu. Brakowało bowiem danych wskazujących, jak niewydolność żylna wpływa na łożysko i rozwój płodu. Nowe obserwacje pokazujące, że choroba żylna może realnie zaburzać funkcję łożyska i stanowi ważny argument, by w procesie kwalifikacji do leczenia brać pod uwagę nie tylko dolegliwości bólowe czy estetyczne, ale także potencjalne konsekwencje dla zdrowia przyszłego dziecka.
Najświeższe badania wskazują, że niewydolność żylna w ciąży nie jest jedynie problemem estetycznym, lecz może wiązać się z uszkodzeniem struktury i funkcji łożyska. Remodelowanie kosmków, stres oksydacyjny, nasilona apoptoza i aktywacja szlaków hipoksji tworzą obraz narządu pracującego w warunkach przewlekłego niedotlenienia.
Dbając o układ żylny zarówno w ciąży, jak i poza nią kobieta dba nie tylko o swoje zdrowie i komfort, ale również o prawidłowy rozwój dziecka.
- García-Honduvilla N, Ortega MA, Asúnsolo Á, Álvarez-Rocha MJ, Romero B, De León-Luis J, Buján J. Placentas from women with pregnancy-associated venous insufficiency show villi damage with evidence of hypoxic cellular stress. Hum Pathol. 2018.
- Ortega MA, Romero B, Asúnsolo Á i wsp. Pregnancy-associated venous insufficiency course with placental and systemic oxidative stress. J Cell Mol Med. 2020.
- Ortega MA, Álvarez-Rocha MJ, Buján J i wsp. Remodelling of collagen fibres in the placentas of women with venous insufficiency during pregnancy. Histol Histopathol. 2018.
